Αφιέρωμα Φυλακές

Με αφορμή το αφιέρωμά μας στο νέο νομοσχέδιο για τις φυλακές πήραμε συνέντευξη από τον δικηγόρο παρ’ Αρείω Πάγω και Συμβουλίω της Επικρατείας κ. Ιωάννη Μαντζουράνη.

Το εγχείρημα της κάθαρσης των πολιτικο-οικονομικών σκανδάλων θα έχει βάθος;

Μετά την εκδήλωση της οξύτατης οικονομικής κρίσης στην Ελλάδα, υπό την πίεση της διογκούμενης αγανάκτησης των πολιτών, άρχισε η διερεύνηση ορισμένων υποθέσεων με ήδη γνωστά στη κοινή γνώμη χαρακτηριστικά οικονομικο-πολιτικού σκανδάλου. Η δομή και λειτουργία του υπάρχοντος κυρίαρχου συστήματος εξουσίας δεν επέτρεπε ευχέρεια ελιγμών και παρελκύσεων, υποχρεώθηκε να αναθέσει την διερεύνηση αυτών των ποινικών υποθέσεων στις αρμόδιες διωκτικές (Οικονομική Αστυνομία, ΣΔΟΕ, κλπ.), εισαγγελικές (Οικονομικό Εισαγγελέα, Εισαγγελέα κατά της Διαφθοράς, καθ’ ύλην και κατά τόπο αρμόδιους Εισαγγελείς) και ανακριτικές (ειδικούς και τακτικούς ανακριτές και ανακριτές του Ν. 4022/2011) αρχές καθώς και στα αρμόδια δικαστήρια.

Ο έλεγχος των ανωτέρω φορέων εξουσίας από τους κυρίαρχους μηχανισμούς πολιτικο-οικονομικής εξουσίας στην Ελλάδα, που είναι σε ορισμένους εξ αυτών απόλυτος και πλήρης και σε άλλους εξ αυτών κρίσιμος και ουσιώδης, επέβαλε όρια και περιορισμούς προς προστασία φυσικών εκπροσώπων και του όλου συστήματος της καλούμενης διαπλοκής, με αναπόδραστη συνέπεια η διερεύνηση των σχετικών υποθέσεων να εγκλωβίζεται σε πολύ συγκεκριμένα και στενά πλαίσια με σαφή και στοχευμένο πολιτικό και χρονικό προσδιορισμό. Εν ολίγοις, διερευνώνται υποθέσεις και πρόσωπα με πολύ ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, που αφορούν ορισμένη χρονική περίοδο, συγκεκριμένες κυβερνητικές θητείες και – ω του θαύματος – πολιτικώς νεκρά πρόσωπα.

Κατ’ ακολουθία των προεκτεθέντων, με αυτά τα δεδομένα, η έρευνα των οικονομικών σκανδάλων βαδίζει σε ναρκοπέδιο, έχει μικρό χρονικό ορίζοντα και στερείται ουσιαστικού βάθους.

Μήπως από την πλήρη ατιμωρησία περάσαμε στην άκρα καταδίκη με βάση το λαϊκό περί δικαίου αίσθημα;

Οι ποινικές υποθέσεις με αποφορά οικονομικο-πολιτικών σκανδάλων αφ’ εαυτών (eo ipso) και εξ αντικειμένου διαθέτουν όλα τα αναγκαία στοιχεία προς εξυπηρέτηση πολυποίκιλων σκοπιμοτήτων, ενώ παραλλήλως εξ αντικειμένου προσφέρονται για πολιτική εκμετάλλευση. Στη συγκεκριμένη χρονική συγκυρία, συχνά η δικαστική αντιμετώπιση ορισμένων κατηγορουμένων σε παρόμοιες υποθέσεις, όταν ιδίως υπερβαίνει και το «προσήκον μέτρον», λειτουργεί περισσότερον ως μέσον χειραγώγησης της δημόσιας αγανάκτησης, η οποία μπορεί να είναι κατά βάση δικαιολογημένη και ευχερώς εξηγήσιμη, πλην όμως προδήλως εκφεύγει των οριοθετημένων από τις αρχές του δημοκρατικού κράτους δικαίου πλαισίων ορθής απονομής δικαιοσύνης. Εν τέλει, εκτός από τον κατήφορο της πλήρους ατιμωρησίας και τον ανήφορο της ανελέητης καταδίκης, υπάρχει και η ευθεία οδός της αμερόληπτης, αντικειμενικής και ψύχραιμης λειτουργίας της Ελληνικής Δικαιοσύνης, που δυστυχώς δεν είναι δεδομένο, αλλά ζητούμενο.

Πιστεύετε ότι η επίγεια κόλαση μοιάζει με τις ελληνικές φυλακές;

Επειδή ουδέν γνωρίζω τόσον για την κόλαση όσον και για τον παράδεισο, αδυνατώ να συγκρίνω τις ελληνικές φυλακές με την οποιαδήποτε κόλαση.

Σε κάθε περίπτωση, όμως, από άποψη συνθηκών οι ελληνικές φυλακές λειτουργούν μάλλον ως αποθήκες ανθρώπων και ελάχιστα ως χώροι σωφρονισμού.

Ποιά μέτρα θα βελτίωναν το περιβάλλον και τη ζωή στις φυλακές; Στη διάκριση των φυλακών σε διάφορους τύπους με βάση την ποιότητα των εγκλημάτων η  βελτίωση του  εκσυγχρονισμού του σωφρονιστικού συστήματος;

Το οξύτερο σύγχρονο πρόβλημα των ελληνικών φυλακών δημιουργείται από τον υπερπληθυσμό των κρατουμένων.

Εάν ληφθεί υπόψη ότι περίπου το 1/3 των «στοιβαζόμενων» στις ελληνικές φυλακές είναι προσωρινώς κρατούμενοι και το 30-35% των προσωρινώς   κρατουμένων   εντέλει   αθωώνονται,   ευχερώς γίνεται αντιληπτό ότι πρωτίστως επιβάλλεται ο δραστικός περιορισμός των περιπτώσεων επιβολής προσωρινής κράτησης, που ούτως ή άλλως αποτελεί και το έσχατο μέτρο δικονομικού καταναγκασμού. Οι πρόσφατες ορθές νομοθετικές πρωτοβουλίες δεν αρκούν, απαιτείται αλλαγή στάσης των δικαστών και εισαγγελέων με την κατάλληλη διαπαιδαγώγηση αλλά και τη λήψη άλλων πλέον δραστικών ακόμη και πειθαρχικών μέτρων, όταν διαπιστώνεται αλόγιστη και σε τελική ανάλυση παράνομη επιβολή προσωρινών κρατήσεων.

Τι γίνεται με τις γυναικείες φυλακές;

Η κατάσταση στις γυναικείες φυλακές δεν διαφέρει από τα ισχύοντα στις ανδρικές φυλακές, με μοναδική εξαίρεση τις απαράδεκτες συνθήκες κράτησης των κρατουμένων, οι οποίες είναι μητέρες και έχουν μαζί και τα ανήλικα τέκνα, οπότε οι άθλιες συνθήκες κράτησης έχουν αρνητικές επιπτώσεις και σε ανήλικα παιδιά, που ουδεμία ευθύνη φέρουν για τα εγκλήματα των μητέρων και έτσι «αμαρτίες γονέων παιδεύουσιν και τα τέκνα».

Υπάρχει σύγκρουση δικαστικής και εκτελεστικής εξουσίας της ποινικής δίκης;

Η απάντηση σε αυτό το ερώτημα αποτελεί αντικείμενο επιστημονικών και πολιτικών αντιπαραθέσεων από την εποχή της Γαλλικής Επανάστασης και εφεξής.

Από την καθιέρωση της διάκρισης των εξουσιών και εφεξής οι σχέσεις των κρατικών οργάνων στα οποία έχει ανατεθεί η άσκηση έκαστης των τριών  (3) λειτουργιών του  κράτους,  ήτοι της νομοθετικής, της εκτελεστικής και της δικαστικής, εκτυλίσσονται σε πεδία έντασης, όπου συχνά εναλλάσσονται οι ισορροπίες δύναμης αναλόγως των εκάστοτε επικρατουσών κοινωνικών, οικονομικών και πολιτικών συνθηκών. Υπό αυτούς τους όρους, δεν είναι ούτε σπάνιο, ούτε καταστροφικό η σύγκρουση δικαστικής και εκτελεστικής εξουσίας, τουναντίον μπορεί να έχει θετικά αποτελέσματα.

Το μεταναστευτικό ρεύμα έχει αυξήσει την εγκληματικότητα;

Είναι αδιαμφισβήτητο ότι η εγκληματικότητα αυξάνεται, όπου υπάρχει οικονομική κρίση, ανεργία, φτώχεια και δυστυχία. Το μεταναστευτικό ρεύμα δεν ήρθε εξ ουρανού, είναι αποτέλεσμα των κοινωνικών, οικονομικών και πολιτικών συνθηκών, που επικρατούν στις χώρες προέλευσης μεταναστών, όπου θερίζουν μύρια όσα κακά, όπως λ.χ. ασθένειες, πείνα, πολεμικές συρράξεις κ.α.

Η σύγχρονη μετανάστευση δεν είναι ελεύθερη επιλογή αλλά καταφύγιο ανάγκης για ανθρώπους δυστυχείς, πεινασμένους, τρομοκρατημένους με ανύπαρκτα ή έστω ελάχιστα περιθώρια επιβίωσης στις πατρίδες τους, που στην αναζήτηση σωτηρίας υφίστανται τα πάνδεινα και όχι σπάνια το ένστικτο αυτοσυντήρησης οδηγεί σε εγκληματικές πράξεις.

Κατά συνέπεια, η πλημμυρίδα μεταναστών, που ζουν σε συνθήκες αθλιότητας, επιβαρύνει και επιτείνει τους λοιπούς παράγοντες παραγωγής εγκληματικότητας.