Η αδράνεια – και κάποτε η αντίδραση – μπλοκάρουν την υλοποίηση του νομοθετικού έργου: Τι φρενάρει τους 25 νόμους της Αλλαγής

Συμπληρώνονται, 33 μήνες από την 18 Οκτώβρη 1981 , δηλαδή από την εκλογική νίκη και την ανάδειξη του ΠΑΣΟΚ σε Κυβέρνηση της Αλλαγής. Μέσα σ’ αυτό το σύντομο χρονικό διάστημα οι θεσμικές παρεμβάσεις της κυβέρνησης της Αλλαγής που καλύπτουν ολόκληρο το φάσμα του δημόσιου βίου, διαμορφώνουν νέες μορφές πολιτικής και ιδεολογικής συγκυρίας και αναπτύσσουν καινοφανείς τρόπους άσκησης της εξουσίας. Κοινό χαρακτηριστικό όλων αυτών των παρεμβάσεων είναι η άμεση και στενή συνάρτηση με τη δια­κήρυξη της Κυβερνητικής Πολιτικής του ΠΑΣΟΚ,  το γνωστό “Συμβόλαιο του ΠΑΣΟΚ με το Λαό” και η οργανική ένταξη τους σε μια συνολική θεσμική πολιτική που στοχεύει στον εκδημοκρατισμό του κράτους και στον σοσιαλιστικό μετασχηματισμό της κοινωνίας.

Το ΠΑΣΟΚ ως κυβερνητικό κόμμα συγκροτεί ένα ενιαίο και κυρίαρχο λόγο εξουσίας και διαμορφώνει τις συνθήκες σταθεροποίησης και ενίσχυσης των αλλαγών στη δομή και τους θεσμούς της πολιτικής εξουσίας. Σε αντίθεση με τα κόμματα της Δεξιάς το ΠΑΣΟΚ διαχειρίζεται την πολιτική εξουσία με βάση την αντίληψη του εκδημοκρατισμού του κρατικού μηχανισμού και την ιδέα της πολιτικής, οικονομικής και κοινωνικής χειραφέτησης του εργαζόμενου λαού, που αποτελούν όχι μόνο διακηρυγμένους στόχους του ΠΑΣΟΚ ως πολιτικού σχηματισμού αλλά και τους δύο κεντρικούς άξονες της πολιτικής λειτουργίας του ΠΑΣΟΚ ως κυβερνητικού κόμματος, δηλαδή συγκροτούν τη βάση της κυβερνη­τικής πρακτικής του ΠΑΣΟΚ.

Στην πραγμάτωση των δύο παρακάνω διακηρυγμένων στόχων του ΠΑΣΟΚ συγκλίνουν όλες οι επιλογές της νομοθετικής πολι­τικής της Κυβέρνησης της Αλλαγής, όπως προκύπτει από μια – έστω και αδρομερή- ανάλυση του νομοθετικού έργου της Βουλής των Ελλήνων μετά την 21-10-1981.

Μεθοδολογικές ανάγκες αλλά και λόγοι ουσίας επιβάλλουν την διερεύνηση του νομοθετικού έργου της Κυβέρνησης της Αλλαγής κατά κατηγορίες νομοθετικών ρυθμίσεων.    Η κατάταξη των θεμελιωδών νομοθετικών παρεμβάσεων της Κυβέρνησης της Αλλαγής γίνεται με βάση το κριτήριο του νομοθετικού αντικει­μένου, δηλαδή του κοινωνικού χώρου που-αποτελεί τη “ρυθμιστέα ύλη” του νομοθετήματος. Έτσι το νομοθετικό έργο της Κυβέρνη­σης της Αλλαγής αναλύεται και εξετάζεται – όχι εξαντλητικά αλλά στα κύρια σημεία – κατά τις ακόλουθες κατηγορίες που καλύπτουν αντίστοιχους χώρους της δημόσιας ζωής του τόπου:

A. Πολιτικό Σύστημα

Νόμοι που αναμορφώνουν τους μηχανισμούς σχηματισμού της
πολιτικής βούλησης και ενισχύουν τις δημοκρατικές διαδικασίες
για τη διαμόρφωση της βούλησης του κράτους είναι:

1. Ν.1224/81.   Τροποποίηση των διατάξεων της νομοθεσίας περί εκλογής βουλευτών που αναφέρονται στο όριο ηλικίας των εκλογέων.
2. Μ. 1303/82.  Κατάργηση του σταυρού προτίμησης “υπέρ των υποψηφίων βουλευτών” και τροποποίηση και αντικατάσταση των σχετικών διατάξεων της ισχύουσας νομοθεσίας για την εκλογή των Βουλευτών.
3. Ν.1427/84.  Άσκηση του εκλογικού δικαιώματος κατά τις εκλογές του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου από τους Έλληνες που διαμένουν στο έδαφος των λοιπών Κρατών της Ευρωπαϊκής Οικονομικής Κοινότητας.
4. Ν. 1443/84.  Οικονομική ενίσχυση πολιτικών κομμάτων και άλλες διατάξεις.

Με αυτούς τους νόμους επιχειρείται ο εκσυγχρονισμός και ταυτόχρονα ο εκδημοκρατισμός του ισχύοντος πολιτικού συστή­ματος με την εισαγωγή καινοτομιών στους μηχανισμούς και τις διαδικασίες σχηματισμού της πολιτικής βούλησης που συνάμα αποτελούν και τομές στην  ίδια τη δομή των πολιτικών θεσμών στο μέτρο που στοιχεία της “κοινωνίας πολιτών” εισβάλλουν και εμπλουτίζουν θεσμούς της “πολιτικής κοινωνίας”.

Β. Δημόσια Διοίκηση – Αυτοδιοίκηση

Νομοθετήματα που στοχεύουν στο ριζικό μετασχηματισμό του πολιτικού ρόλου, της” λειτουργικότητας .και της οργάνωσης του διοικητικού μηχανισμού του Κράτους είναι:

1. Ν.1232/82. Επαναφορά σε  ισχύ, τροποποίηση και συμπλήρωση των διατάξεων του Ν.Δ.  4352/1964 και άλλες διατάξεις.
2. Μ.1235/82. Άσκηση της Κυβερνητικής Πολιτικής και καθιέ­ρωση της Λαϊκής Επιμόρφωσης στους νομούς.
3. Ν. 1 256/82. Για την πολυθεσία, την πολυαπασχόληση και την καθιέρωση ανωτάτου ορίου απολαβών στο δημόσιο τομέα καθώς και για το Ελεγκτικό Συνέδριο, το Νομικό Συμβούλιο του Κράτους και άλλες διατάξεις.
4. Ν -1 270/82. Τροποποίηση του δημοτικού και κοινοτικού κώδικα για το εκλογικό σύστημα, τη δημοτική αποκέντρωση, τη λαϊκή συμμετοχή και τη διοικητική αυτοτέλεια των δήμων και κοι­νοτήτων.
5. Ν.1388/83. Ίδρυση Εθνικού Κέντρου Δημόσιας Διοίκησης.
6. Ν.1400/83. Τροποποίηση και συμπλήρωση υπαλληλικών διατά­ξεων.
7. Ν.1416/84.Τροποποίηση και συμπλήρωση διατάξεων της δημοτικής και κοινοτικής νομοθεσίας για την ενίσχυση της Αποκέντρωσης και την – ενδυνάμωση της Τοπικής Αυτο­διοίκησης.

Με τα παραπάνω νομοθετήματα υλοποιείται ένα πρόγραμμα διοικητικής μεταρρύθμισης που ανταποκρίνεται στις σύγχρονες ανάγκες για εκδημοκρατισμό και εκλογίκευση της δράσης του κρατικού μηχανισμού. Ο εκδημοκρατισμός και ο εξορθολογισμός του διοικητικού μηχανισμού του κράτους επιχειρείται κύρια με τη θεσμοθέτηση του δημοκρατικού προγραμματισμού που υιοθετείται ως κατευθυντήρια οργανωτική αρχή λειτουργίας του κρατικού μηχανισμού στο “πενταετές πρόγραμμα οικονομικής και κοινωνικής ανάπτυξης  (1983-1987)”, αλλά και με την ριζική αναδιάρθρωση των συγκεντρωτικών δομών του Κρατικού μηχανισμού στην κατεύθυνση της ενίσχυσης των αρμοδιοτήτων και πόρων τόσο της περιφερειακής διοίκησης όσο και της τοπικής αυτοδιοίκησης. Έτσι επιδιώκεται η προσέγγιση Κράτους και Πολίτη στο βαθμό που κατοχυρώνεται η συμμετοχή τόσο των συλλογικών φορέων εκπροσώ­πησης των κοινωνικών τάξεων όσο και των  ίδιων των ατόμων στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων και διασφαλίζεται η υπαγωγή της δραστηριότητας του κρατικού μηχανισμού στον έλεγχο ορολογικών κοινωνικών κριτηρίων.

Επισημαίνεται η βαρύνουσα σημασία που αποκτά η αποκέντρωση για την επιτυχία του εγχειρήματος τόσο του εκδημοκρατισμού όσο και του εξορθολογισμού του κράτους και υπογραμμίζεται ότι η αποκέντρωση αρμοδιοτήτων και πόρων δεν περιορίζεται μόνο στο διοικητικό και γεωγραφικό επίπεδο, δηλαδή στην ανακατανομή της κρατικής εξουσίας ανάμεσα στη κεντρική διοίκηση (Κυβέρνηση, Υπουργεία  . . .)   και  την περιφερειακή διοίκηση (περιφερειακές υπηρεσίες υπουργείων…)  και τοπική αυτοδιοίκηση   (Δήμοι  – Κοι­νότητες …)  αλλά κύρια στη θεσμική οργάνωση και άσκηση της πολιτικής εξουσίας. Αυτό σημαίνει ότι κάθε μορφή και βαθμίδα αυτοοργάνωσης και αυτοδιοίκησης και κάθε διαδικασία συμμετοχής ανάγονται σε εκφραστές και όργανα της πολιτικής εξουσίας.

Μέσα σ’ αυτές τις συνθήκες ο διοικητικός μηχανισμός του νεοελληνικού κράτους αρχίζει να υπερβαίνει τη χρόνια οργανω­τική αναπηρία και λειτουργική καχεξία του, να διασπά τα ασφυκτικά όρια του κλειστού συντεχνιακού χώρου της υπαλληλι­κής γραφειοκρατίας και να μεταβάλλεται από εργαλείο για τη διαιώνιση της Δεξιάς στην εξουσία σε πεδίο όπου η πολιτική πρόταση του ΠΑΣΟΚ για “άνοιγμα των θεσμών”  δοκιμάζεται στη πράξη και η “κοινωνία πολιτών” εισβάλλει στη “πολιτική κοι­νωνία”, δηλαδή στο Κράτος.

Γ.  Συνδικαλισμός.

Νομοθετικές ρυθμίσεις που επαναπροσδιορίζουν το ρόλο του συνδικαλιστικού κινήματος και διαμορφώνουν θεσμικά πλαίσια δημοκρατικής λειτουργίας των συνδικαλιστικών οργανώσεως των εργαζομένων είναι:

1. Ν.1257/82. Για την αποκατάσταση της δημοκρατικής λειτουργίας των Συνεταιριστικών Οργανώσεων.
2. Ν.1264/82. Για τον εκδημοκρατισμό του Συνδικαλιστικού κινήματος και την κατοχύρωση των συνδικαλιστικών ελευθεριών των εργαζομένων.
3. Ν.1361/83. Αγροτικές Συνδικαλιστικές Οργανώσεις.

Με τα ενλόγω νομοθετήματα επιχειρείται η αναδιοργάνωση και ο εκδημοκρατισμός του συνδικαλιστικού κινήματος, καθώς και η αναβάθμιση και κατοχύρωση του ρόλου των συνδικαλιστικών οργανώσεων των εργαζομένων σ’ όλους τους τομείς του δημόσιου βίου.    Δηλαδή εισάγονται και διασφαλίζονται δημοκρατικές δια­δικασίες για την ανόθευτη και γνήσια εκπροσώπηση των εργαζο­μένων σ’ όλες τις βαθμίδες οργάνωσης του συνδικαλιστικού κινή­ματος,  ενώ παράλληλα διευρύνεται το θεσμικό πλαίσιο άσκησης των συνδικαλιστικών δικαιωμάτων και ελευθεριών. Έτσι αναγνωρίζεται και κατοχυρώνεται η πολιτική παρουσία, δράση, ενεργο­ποίηση και συμμετοχή των εργαζομένων ως έγκυρων “υποκειμένων” στο πολιτικό, οικονομικό και κοινωνικό “γίγνεσθαι”.

Δ. Οικονομία.

Νόμοι που αναφέρονται στην ανασυγκρότηση των θεσμών και δομών της Οικονομίας είναι:

1. Ν.1262/82. Για την παροχή κινήτρων ενίσχυσης της Οικο­νομικής και Περιφερειακής Ανάπτυξης της Χώρας και τροπο­ποίηση συναφών διατάξεων.
2. Ν. 1337/83. Επέκταση των πολεοδομικών σχεδίων, οικιστική ανάπτυξη και σχετικές ρυθμίσεις.
3. Ν.1365/83. Κοινωνικοποίηση των επιχειρήσεων δημοσίου χαρακτήρα ή κοινής ωφελείας.
4. Ν.1385/83.  Εποπτικά Συμβούλια Επιχειρήσεων του Κλάδου Μεταλλείων – Ορυχείων.

Με αυτούς τους νόμους προωθείται ένα νέο αναπτυξιακό πρότυπο που στηρίζεται στην ανακατανομή των ρόλων, της λειτουργίας και της θέσης κυρίαρχων παραγόντων της Οικονομίας, όπως το κράτος και η  ιδιωτική πρωτοβουλία, στο πλαίσιο της στρατηγικής για τον σοσιαλιστικό μετασχηματισμό της νεοελληνικής κοινωνίας. Επισημαίνεται ότι θεσπίζονται μεταβολές που συναρτώνται άμεσα με τις δομές και τους θεσμούς της ελληνικής οικονομίας, όπως με σαφήνεια προκύπτει λ.χ. από το Ν.1262/82, ο οποίος καθιε­ρώνει, ως κύρια διαδικασία για την περιφερειακή βιομηχανική ανάπτυξη, ένα σύστημα κινήτρων, δηλαδή διευκολύνσεις και παρο­χές του κράτους για τη προώθηση παραγωγικών επενδύσεων και την αποκέντρωση οικονομικών δραστηριοτήτων σε περιοχές με μικρό, ελάχιστο ή και αρνητικό ενδιαφέρον για την  ιδιωτική πρωτοβουλία/από το Ν.1365/83 και το Ν.1385/83 που θεσμοθετούν τον κοινωνικό έλεγχο σε στρατηγικούς τομείς της εθνικής οικονομίας. Οι παραπάνω νομοθετικές ρυθμίσεις δεν αποτελούν μόνο μέτρα εξυγίανσης της ελληνικής οικονομίας, αλλά ταυτόχρονα προετοιμάζουν λύσεις για κεντρικά προβλήματα της δομής και λειτουργίας της ελληνικής οικονομίας έτσι ώστε η ανάγκη ανόρθω­σης της οικονομίας να συμβαδίζει με το αίτημα της κοινωνικής αλλαγής.

Ε. Παιδεία.

Νομοθετικά κείμενα που ανασυγκροτούν το χώρο της Παιδείας είναι:

1. Ν.1268/82. Για τη δομή και λειτουργία των Ανωτάτων Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων.
2. Μ. 1304/82. Για την επιστημονική-παιδαγωγική καθοδήγηση και τη διοίκηση στη Γενική και Μέση Τεχνική Επαγγελματική Εκπαίδευση και άλλες διατάξεις.
3. Ν. 14 04/83. Δομή και λειτουργία των Τεχνολογικών Εκπαι­δευτικών Ιδρυμάτων.

Οι ενλόγω νόμοι θεσπίζουν ένα κανονιστικό πλαίσιο που μέσα από δημοκρατικές διαδικασίες επιδιώκει την οργανική σύνδεση της εκπαιδευτικής διαδικασίας με τις πραγματικές ανάγκες της κοινωνίας.

Επισημαίνεται ότι σ’ όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης προωθείται ο “εκδημοκρατισμός” ως κεντρική πολιτική επιλογή, δηλαδή επιχειρείται η διαμόρφωση και κατοχύρωση δημοκρατικών διαδικασιών παραγωγής, αναπαραγωγής και μετάδοσης της γνώσης με αποκορύφωμα το νόμο-πλαίσιο για τα Α.Ε.Ι., όπου το ενλόγω εγχείρημα συνιστά ρήξη με το παρελθόν και τομή για το μέλλον με διαστάσεις και χαρακτήρα επαναστατικής αλλαγής.    Κι αυτό γιατί στην προκειμένη περίπτωση η εισαγωγή της δημοκρατίας στο κοινωνικό χώρο των Α.Ε.Ι., δεν εντοπίζεται μόνο σε μια απλή οργανωτική και λειτουργική διευθέτηση των σχέσεων στο εσωτερικό των A.E.I., όπως όλες οι εκσυγχρονιστικές απόπειρες των μεταπολιτευτικών Κυβερνήσεων της Δεξιάς, αλλά στοχεύει στον επαναπροσδιορισμό του κοινωνικού ρόλου και της πολιτικής λει­τουργίας των Α.Ε.Ι. και στην καθιέρωση μιας νέας αντίληψης για τη συμβολή της εκπαίδευσης στην αναπαραγωγή του κοινωνικού καταμερισμού της εργασίας.

Κάτω απ’ αυτό το πρίσμα οι εκπαιδευτικές λειτουργίες γί­νονται κοινωνικές διαδικασίες, αναπτύσσεται μια αδιάκοπη διαλεκτική σχέση κοινωνίας και παιδείας, αποστεγανοποιείται η εκπαίδευση και διαμορφώνονται συνθήκες που μετατρέπουν το χώρο της εκπαίδευσης σε ανοιχτό κοινωνικό χώρο όπου συναντώνται, συζητούνται και αντιμετωπίζονται τα πραγματικά προβλήματα της κοινωνίας. ‘Έτσι ο εκδημοκρατισμός των εκπαιδευτικών διαδικασιών  και θεσμών συναρθρώνεται άρρηκτα με την αναδιάρθρωση των εκπαιδευτικών λειτουργιών, τον μετασχηματισμό των  ιδεολογικών πλαισίων της παιδείας και την αναβάθμιση του κοινωνικού ρόλου και της πολιτικής λειτουργίας της εκπαίδευσης, δηλαδή της συμβολής της στην αναπαραγωγή του κοινωνικού καταμερισμού εργασίας.

ΣΤ. Υγεία.

Νόμοι που αναμορφώνουν το σύστημα ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης και κοινωνικής ασφάλισης είναι:

1. Ν.1316/83. ‘Ίδρυση, οργάνωση και αρμοδιότητες του Εθνικού Οργανισμού Φαρμάκων   (Ε.Ο.Φ.), της Εθνικής Φαρμα­κοβιομηχανίας  (Ε.Φ.), της Κρατικής Φαρμακαποθήκης  (Κ.Φ.) και τροποποίηση και συμπλήρωση της Φαρμακευτικής Νομοθε­σίας και άλλες διατάξεις.
2. Ν.1358/83. Αναγνώριση και εξαγορά του χρόνου της στρατιω­τικής υπηρεσίας των ασφαλισμένων των Οργανισμών Κοινωνικής Ασφάλισης, αρμοδιότητας του Υπουργείου Κοινωνικών Ασφαλίσεων και άλλες διατάξεις …”.
3. Ν.1397/83.    Εθνικό Σύστημα Υγείας.
4. Ν.1405/83. Επέκταση της διαδοχικής ασφάλισης στους εργα­ζομένους που μετακινούνται από τον ιδιωτικό τομέα στο δημόσιο, τα ΝΠΔΔ και του Ο.Τ.Α. και αντίστροφα και άλλες διατάξεις.

Με τα παραπάνω νομοθετήματα επιδιώκεται η ριζική ανα­μόρφωση του συστήματος υγειονομικής περίθαλψης και κοινωνικής ασφάλισης κύρια με την αποκέντρωση του έμψυχου και άψυχου υλικού που αναλίσκεται στην παροχή κοινωνικών υπηρεσιών στην υγεία και ασφάλιση, με την αλλαγή των όρων απασχόλησης του ιατρικού και νοσηλευτικού προσωπικού, όπως λ.χ. με την καθιέ­ρωση του θεσμού του νοσοκομειακού γιατρού, καθώς και με την αποκατάσταση  ισορροπίας κόστους-οφέλους στην παραγωγή και κατανάλωση των υπηρεσιών υγειονομικής περίθαλψης και κοινωνικής ασφάλισης.

Η σύντομη επισκόπηση των βασικών νομοθετικών παρεμβάσεων της Κυβέρνησης της Αλλαγής, χωρίς να είναι εξαντλητική, αποτελεί δείγμα γραφής και δίνει το μέτρο για μια πρώτη αποτίμηση του εύρους και βάθους της αλλαγής στη νομοθεσία.

Κοινό γνώρισμα όλων των παραπάνω νομοθετικών μέτρων είναι: α) η ενίσχυση και ενεργοποίηση του πολιτικού στοιχείου σ’ όλους τους τομείς του δημόσιου βίου που ρυθμίζουν, β) η οργανική ένταξη στην προοπτική του εκδημοκρατισμού του κράτους και του σοσιαλιστικού μετασχηματισμού της κοινωνίας και γ) η άμεση αντιστοιχία σε ρητές διακηρύξεις και στρατηγικούς στόχους του ΠΑΣΟΚ ως κομματικού μηχανισμού.

Αν η εμμονή και συνέπεια σε αρχές, διακηρύξεις και στόχους του ΠΑΣΟΚ χαρακτηρίζει το νομοθετικό έργο της Κυβέρνησης της Αλλαγής, η ανάγκη επιτάχυνσης των ρυθμών υλοποίησης του δεν χρειάζεται καμμιά άλλη δικαιολόγηση. Κι αυτό γιατί ανά­μεσα στη πολιτική απόφαση, τη νομοθετική κατοχύρωση και την εμπέδωση των αλλαγών η κύρια αδυναμία της πρακτικής του ΠΑΣΟΚ ως κυβερνητικού κόμματος βρίσκεται στο τελευταίο σημείο. Έτσι σήμερα, κρίσιμο σημείο αιχμής είναι η κινητοποίηση των μηχανισμών υλοποίησης του ενλόγω νομοθετικού έργου, οι οποίοι συχνά αδρανούν, αν δεν αντιδρούν.