Η ΚΑΤΑΡΓΗΣΗ ΤΟΥ ΣΤΑΥΡΟΥ

H ΠΡΟΕΚΛΟΓΙΚΗ προγραμματική διακήρυξη του ΠΑ.ΣΟ.Κ – το συμβόλαιο τιμής με τον λαό-, οι προεκλογικοί λόγοι του προέδρου του κινήματος αλλά και οι προγραμματικές δηλώσεις στη βουλή δεν άφηναν αμφιβολία για την πρόθεση της κυβέρνησης, να προχωρήσει στην κατάργηση του σταυρού προτίμησης με στόχο την εξύψωση του επιπέδου του πολιτικού αγώνα και της κοινοβουλευτικής ζωής.

Στις 28 του Σεπτέμβρη καταθέτοντας ο υπουργός εσωτερικών το σχετικό σχέδιο νόμου στη Βουλή, μετέβαλε τις προθέσεις σε πραγματικότητα. Οι δεξιάς προέλευσης δηλώσεις που ακολούθησαν, πέρα από την αντιφατικότητα και υπερβολική διάθεση τους, αγγίζουν μάλλον αβασάνιστα ορισμένες νομικές αλλά και ευρύτερα πολιτικές διαστάσεις του ζητήματος και προτρέπουν κάθε νομικό σε απάντηση.

Η συντακτική πράξη της 24ης του Σεπτέμβρη 1974 «περί συμπληρώσεως και τροποποιήσεως συνταγματικών διατάξεων ως και διατάξεων των μέχρι τούδε εκδοθεισών συντακτικών πράξεων» καθιερώνοντας το θεσμό των βουλευτών, επικρατείας -θεσμός που έγινε στη συνέχεια αποδεκτός και από το σύνταγμα του 1975- και ο νόμος 1180/1981 ρυθμίζοντας ζητήματα, σχετικά με την εκλογή των Ελλήνων ευρωβουλευτών, κατάργησαν -έστω και για την εκλογή περιορισμένου αριθμού βουλευτών, το σταυρό προτίμησης και εισήγαγαν στην ελληνική έννομη τάξη το σύστημα των λεγομένων «αυστηρών ή δεσμευμένων συνδυασμών», σύμφωνα με το οποίο οι βουλευτές αναδεικνύονταν κατά τη σειρά της εγγραφής τους στους καταλόγους υποψηφίων, που προετοιμάζουν και δημοσιεύουν προ των εκλογών τα κόμματα.

Η κατάργηση του σταυρού προτίμησης αντιμετώπισε και αντιμετωπίζει την ένσταση – η οποία υιοθετήθηκε πρόσφατα και από κορυφαία κοινοβουλευτικά στελέχη της Νέας Δημοκρατίας – της αντίθεσης προς την αρχή της αμεσότητας της ψηφοφορίας, που καθιερώνεται   στην   Ελλάδα για τις βουλευτικές εκλογές σε συνταγματικό επίπεδο από το 1864. Σύμφωνα όμως με αυτή την αρχή, η βούληση των ψηφοφόρων πραγματώνει εξ ολοκλήρου και απευθείας την εκλογική ενέργεια, χωρίς να χρειάζεται η προσθήκη συμπληρωματικά και άλλης εκλογικής βούλησης. Η εκλογή δηλαδή ολοκληρώνεται σε ένα και μοναδικό «βαθμό».  Αντίθετα στην έμμεση ψηφοφορία η εκλογή γνωρίζει τουλάχιστον δύο «βαθμούς» αφού οι εκλογείς  εκλέγουν  άλλους εκλογείς, τους εκλέκτορες, οι οποίοι εκφράζουν με τη σειρά τους τη δική τους μεταγενέστερη βούληση και τότε μόνον ολοκληρώνεται η εκλογική ενέργεια. Η εκ των υστέρων  λοιπόν παρεμβολή μεταξύ του εκλογικού σώματος και του εκλογικού αποτελέσματος της  εκλογικής βούλησης των εκλεκτόρων – κύριο χαρακτηριστικό της έμμεσης ψηφοφορίας – είναι κάτι τελείως διαφορετικό από την εκ των προτέρων παρέμβαση του κόμματος για την υπόδειξη των υποψηφίων και τον προσδιορισμό της σειράς εκλογής τους, στο πλαίσιο της κατάργησης του σταυρού και της καθιέρωσης των «αυστηρών ή δεσμευμένων  συνδυασμών». Στην τελευταία περίπτωση οι κομματικές οργανώσεις και τα καθοδηγητικά κομματικά  όργανα  δεν μετουσιώνονται σε εκλέκτορες: η εκλογική ενέργεια ολοκληρώνεται απευθείας και σε  ένα  μόνο «βαθμό» από τη 6ούληση  του ψηφοφόρου και n εκλογή δεν μεταβάλλεται σε έμμεση.

Επιπλέον υπογραμμίζεται, ότι είναι καθαρά πλασματική η διατυμπανιζόμενη ευχέρεια επιλογής μεταξύ των υποψηφίων του αυτού συνδυασμού, που παρέχει στον ψηφοφόρο ο σταυρός προτίμησης στο σύστημα των «ελευθέρων συνδυασμών».

Κι αυτό:

• Γιατί η επιλογή αυτή είναι ήδη περιορισμένη σ’ αυτούς που εξασφάλισαν μιαά θέση στον εκλογικό συνδυασμό.
• Γιατί περιορίζεται δραστικά από το γεγονός ότι η εκλογική νομοθεσία επιτρέπει μόνον ένα σταυρό προτίμησης, και μόνο στις εκλογικές περιφέρειες Α΄ και Β΄ Αθηνών και Α΄ Θεσσαλονίκης δύο.
• Γιατί κυριολεκτικά αναιρείται στην περίπτωση μονοδρομικών περιφερειών ή σε περίπτωση εφαρμογής του μειοψηφικού εκλογικού συστήματος ή του συστήματος της ενισχυμένης αναλογικής.
• Η επιχειρούμενη, με την αντικατάσταση του σταυρού προτίμησης από  τον κομματικό κατάλογο υποψηφίων, ιστορική και με διαχρονική ισχύ θεσμική μεταβολή ανταποκρίνεται τόσο στο γράμμα όσο και στο πνεύμα του άρθρου 29 του συντάγματος του 1975, το οποίο αναγορεύει τα κόμματα σε καθοριστικό οργανικό παράγοντα για τη λειτουργία του πολιτεύματος. Τα κόμματα στους σύγχρονους πλουραλιστικούς κοινωνικούς σχηματισμούς συνιστούν τους κύριους φορείς της αντιπαράθεσης των ταξικών συμφερόντων και η ενίσχυση του ρόλου τους σε επίπεδο εκλογικής  διαδικασίας υλοποιεί προς αυτή την κατεύθυνση την αρχή της λαϊκής κυριαρχίας. Η κατάργηση του σταυρού προτίμησης αποτελεί πρόσκληση και πρόκληση για όλα τα κόμματα να βελτιώσουν ή να ολοκληρώσουν τις διαδικασίες για τη δημοκρατική εσωτερική οργάνωση και λειτουργία τους, απαραίτητη άλλωστε προϋπόθεση για τη λειτουργία του συστήματος των «αυστηρών ή δεσμευμένων συνδυασμών» σύμφωνα με τις συνταγματικές επιταγές. Ακόμα τα κόμματα θα βρεθούν μπροστά στην αδήριτη ανάγκη να προωθήσουν αξιοκρατικά, ότι καλύτερο διαθέτουν για την εκπροσώπηση του λαού και την υλοποίηση των προγραμμάτων τους, εφόσον αναλάβουν κυβερνητικές ευθύνες.

 Η   εκφρασμένη   ήδη αντίθεση, κοινοβουλευτικών και εξωκοινοβουλευτικών παραγόντων της δεξιάς στην κατάργηση του σταυρού προτίμησης, ειλικρινά δεν εντυπωσιάζει, μια και αυτή η παράταξη εστήριξε τις ατομικές αλλά και τις συλλογικές εκλογικές επιτυχίες της κατά κύριο λόγο στην εκλογική δύναμη του χρήματος, στον πολύπλοκο μηχανισμό των κομματαρχών, στη συναλλαγή, στην ευνοιοκρατία και στο ρουσφέτι. “Οσο για την «ευγενή άμιλλα» στην οποία αναφέρεται ο αρχηγός της Νέας Δημοκρατίας, δεν ήταν τίποτα άλλο παρά ένας πόλεμος αλληλοεξόντωσης των συνυποψηφίων, ο οποίος υποβίβαζε την αξιοπρέπειά τους και έφθειρε σχεδόν ανεπανόρθωτα τις κομματικές δυνάμεις. Η κατάργηση του σταυρού θα συμβάλλει αποφασιστικά:

– Στον περιορισμό της εκλογικής δύναμης του χρήματος.

-Στον εθισμό του εκλογικού σώματος στην επιλογή παρατάξεων σε επίπεδο προγραμματικών θέσεων και αρχών.

– Στην   πολιτικοποίηση της ψήφου που θα αποκτήσει έντονο ιδεολογικό περιεχόμενο.

– Στην αναβάθμιση της ποιότητας της πολιτικής ζωής με την ελαχιστοποίηση του κάθε είδους παραγοντισμού και

– Στην εξύψωση της στάθμης και της συμπεριφοράς των συνυποψήφιων.

Για τον ψηφοφόρο, που νομίζει ότι η κατάργηση του σταυρού εξουδετερώνει   την όποια «ευχέρεια» επιλογής μεταξύ των διαφόρων υποψηφίων και επιθυμεί να επηρεάζει «από τα μέσα τις διαδικασίες για τον καθορισμό των προσώπων, που θα εκλεγούν βουλευτές, υπάρχει πάντοτε η δυνατότητα  να   οργανωθεί   ως μέλος στο κόμμα της προτίμησής του. Το όφελος και από την ποσοτική ενίσχυση των κομματικών οργανώσεων είναι πολλαπλό.

ΚΩΣΤΑΣ ΖΩΡΑΣ – ΓΙΑΝΝΗΣ ΜΑΝΤΖΟΥΡΑΝΗΣ