Αντισυνταγματικό το Δημοψήφισμα για Αναθεώρηση του Άρθρου 16 του Συντάγματος
- Η αναζήτηση διεξόδου από εσωκομματικές αντιπαραθέσεις οδήγησε τον Γ.Α. Παπανδρέου στη πρόταση διεξαγωγής δημοψηφίσματος για το αναθεωρητέον ή μη του άρθρου 16 Συντ., χωρίς όμως να συναξιολογηθούν οι συνταγματικές διαστάσεις του ζητήματος.
- Ανεξαρτήτως της αποδοχής ή μη της άποψης για κατάργηση του κρατικού μονοπωλίου στην ανωτάτη εκπαίδευση, είναι αδιαμφισβήτητη η ανάγκη εξάλειψης των κραυγαλέων αναχρονισμών, που περιέχονται στο άρθρο 16 Συντ., ενόψει και της υποχρέωσης εναρμόνισης προς την Οδηγία 2005/36/ΕΚ από τον Οκτώβριο 2007.
- Με δεδομένο ότι η ίδρυση μη κρατικών ΑΕΙ έχει μείζονα σημασία για το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα, δεν θα μπορούσε να αποκλεισθεί – prima facie – η αναγωγή της σε «κρίσιμο εθνικό θέμα».
Παρ’ όλα αυτά, όμως, κρίσιμο ζητούμενο είναι η απάντηση στο ερώτημα εάν η αναθεώρηση των σχετικών συνταγματικών διατάξεων είναι δυνατή με δημοψήφισμα κατά την διάταξη της §2 του άρθρου 44 Συντ..
Η γραμματική και κυρίως η συστηματική ερμηνεία της διάταξης της §2 του άρθρου 44 Συντ. σε συνδυασμό με την ερμηνεία των διατάξεων των §§2-6 του άρθρου 110 Συντ. οδηγούν σε απολύτως αρνητική απάντηση, ήτοι η διάταξη της §2 του άρθρου 44 Συντ. αποκλείει το συνταγματικό δημοψήφισμα ως συντρέχουσα προς τις ρυθμίσεις των διατάξεων των §§2-6 του άρθρου 110 Συντ. αναθεωρητική διαδικασία. Και αυτό, γιατί: α) η αναθεώρηση του Συντάγματος είναι άσκηση παραγώγου και δεσμευμένης συντακτικής εξουσίας, που ρυθμίζεται αποκλειστικώς και ρητώς στις διατάξεις των §§ 2-5 του άρθρου 110 Συντ.,
β) σταθερή επιλογή του συνταγματικού νομοθέτη ανέκαθεν είναι ο αυστηρός περιορισμός της αναθεωρητικής αρμοδιότητας στη Βουλή και ο αποκλεισμός του Αρχηγού του Κράτους και της Κυβέρνησης από την άσκηση της σχετικής αρμοδιότητας,
γ) η συμμετοχή του κυρίαρχου λαού στην αναθεωρητική λειτουργία εκδηλώνεται αμέσως μέσα από τις εκλογές για ανάδειξη της δεύτερης Βουλής, που αποφασίζει για το περιεχόμενο των αναθεωρούμενων συνταγματικών διατάξεων, των οποίων την ανάγκη αναθεώρησης διαπίστωσε η προηγούμενη Βουλή, όπως ειδικώς και περιοριστικώς προβλέπεται στις διατάξεις των §§3 και 4 του άρθρου 110 Συντ.,
δ) η συνταγματική αναθεώρηση, ως διαδικασία, απαιτεί ωρίμανση των ιδεολογικοπολιτικών συνθηκών, νομική προετοιμασία, άνεση χρόνου για διαβούλευση και ένα πολύπλοκο και βραδύ «δικονομικό διακανονισμό», που αποκλείει την υπαγωγή της στην έννοια του «κρίσιμου εθνικού θέματος» κατά τη διάταξη της §2 του άρθρου 44 Συντ. - Η αναγόρευση της αναθεώρησης οποιασδήποτε συνταγματικής διάταξης σε «κρίσιμο εθνικό θέμα», ώστε να αποτελέσει αντικείμενο συμβουλευτικού δημοψηφίσματος με πρόταση της Κυβέρνησης και απόφαση της απόλυτης πλειοψηφίας των βουλευτών, συνιστά συνταγματικώς ανεπίτρεπτη υπέρβαση των διατάξεων του άρθρου 110 Συντ., γιατί εισάγει εκ πλαγίου μια παράλληλη δημοψηφισματική αναθεωρητική διαδικασία, που καταστρατηγεί τις ισχύουσες συνταγματικές διατάξεις και εγκυμονεί μείζονες κινδύνους για την ομαλή λειτουργία του δημοκρατικού πολιτεύματος, αφού η προσφυγή στην άμεση έκφραση της λαϊκής θέλησης με δημοψήφισμα θα μπορούσε να «αξιοποιηθεί» πολιτικώς, ως επιχείρημα και μεθόδευση, για την μεταβολή και άλλων μη αναθεωρητέων θεμελιωδών συνταγματικών διατάξεων, όπως λ.χ. για τη βάση και τη μορφή του πολιτεύματος.
Σημειωτέον ότι:
α) στη συνταγματική θεωρία και πράξη γίνεται δεκτόν ότι η άμεση προσφυγή στη λαϊκή ετυμηγορία με όλες τις μορφές δημοψηφίσματος δεν προσιδιάζει σε περίπλοκα και μη επιδεχόμενα γενικών ή διλημματικών (με υπέρ ή κατά) αποφάνσεων ζητήματα,
β) η ιστορική εμπειρία αποκαλύπτει ότι ο θεσμός των δημοψηφισμάτων δεν είναι πολιτικώς αθώος, δεν διαθέτει μόνον πλεονεκτήματα, έχει και μειονεκτήματα, δεν ενισχύει πάντοτε την άμεση δημοκρατία, ευνοεί συχνότατα τον καισαρισμό και την βοναπαρτική δημοκρατία, όπου ο λαός καλείται να απαντήσει, χωρίς αντιπαράθεση και διάλογο, με ένα ναι ή ένα όχι, ως μάζα, και όχι ως οργανωμένο σύνολο ενεργών πολιτών, στα διλήμματα μιας αρχηγικής εξουσίας, που επιζητεί την συναίνεση των μαζών, με συνεπακόλουθο είτε την εκ των άνω χειραγώγηση των λαϊκών μαζών από την πολιτική ηγεσία είτε την υποταγή της πολιτικής ηγεσίας στις εκ των κάτω απαιτήσεις του λαϊκισμού. - Άρα, η διενέργεια δημοψηφίσματος για την αναθεώρηση ή μη του άρθρου 16 Συντ. αλλά και οποιασδήποτε άλλης συνταγματικής διάταξης είναι συνταγματικώς ανεπίτρεπτη, πολιτικώς επικίνδυνη και ουσιαστικώς αλυσιτελής.
Αναδημοσιεύσεις:
- ΠΡΩΤΟ ΘΕΜΑ