Η αναμόρφωση του Δημοσιοϋπαλληλικού Κώδικα

Οι νομικές ρυθμίσεις απεικονίζουν ή οφείλουν να απηχούν την πραγματικότητα που ρυθμίζουν και της οποίας αποτελούν εποικοδόμημα. Ειδικότερα, η νομική άρθρωση και πλαισίωση της οργάνωσης και λειτουργίας της δημόσιας διοίκησης προϋποθέτει μια σωστή ανάλυση της ιδιομορφίας του διοικητικού μηχανισμού και πιο συγκεκριμένα τόσο της θέσης, που κατέχει στο σύγχρονο κράτος, όσο και του ρόλου, που καλείται να διαδραματίσει στις σημερινές συνθήκες του κρατικού παρεμβατισμού.

Στην Ελλάδα σήμερα, η δημόσια διοίκηση και γενικότερα ο δημόσιος τομέας ανάγεται σε προωθητική δύναμη εκσυγχρονισμού  και ταυτόχρονα μετασχηματισμού της ελληνικής κοινωνίας στη κατεύθυνση της εισαγωγής και παγίωσης σοσιαλιστικών σχέσεων τόσο στη βάση όσο και στο εποικοδόμημα του νεοελληνικού κοι-νωνικού σχηματισμού. Οι απαιτήσεις μιας παρόμοιας αποστολής, δημιουργούν τεράστιες ευθύνες για το ανθρώπινο δυναμικό του διοικητικού μηχανισμού του ελληνικού κράτους.

Είναι όμως φανερό ότι μπροστά σε μια νέα, πολύπλευρη και πιο σημαντική αποστολή της δημόσιας διοίκησης και κατ’ επέκταση του δημόσιου υπαλλήλου, αντιστοιχεί – ή καλύτερα, πρέπει   να αντιστοιχεί – ένα νέο νομικό καθεστώς για το σύνο¬λο των προσώπων που απαρτίζει την πολυάριθμη κατηγορία των δημοσίων υπαλλήλων.

Αυτός είναι ο λόγος που η Κυβέρνηση πήρε την πρωτοβου¬λία ριζικής αναμόρφωσης του Κώδικα Δημοσίων Διοικητικών Υπαλ¬λήλων, που ισχύει σήμερα.  Στο μέτρο που η ελληνική δημόσια διοίκηση με το υπάρχον ανθρώπινο δυναμικό επωμίζεται βασικό μέρος της ευθύνης για την πραγμάτωση του εκσυγχρονισμού και μετασχηματισμού της ελληνικής κοινωνίας η αναμόρφωση του νομικού καθεστώτος, το οποίο διέπει τους δημοσίους υπαλλήλους, πρέπει να υιοθετεί αρχές και καινοτομίες που και τις ανάγκες των καιρών δεν αγνοούν και την επίτευξη των παραπάνω στόχων διευκολύνουν και την μεγαλύτερη δυνατή συναίνεση όλων των υπαρκτών πολιτικών δυνάμεων συγκεντρώνουν Οι κατευθυντήριες γραμμές της επιχειρούμενης αναμόρφωσης του ισχύοντος δημοσιοϋπαλληλικού κώδικα είναι οι ακόλουθες:

1) Τα προβλήματα οργάνωσης και λειτουργίας της δημόσιας διοίκησης είναι εθνική υπόθεση. Γι αυτό απαιτείται η δημιουργία όρων και συνθηκών διεξαγωγής ενός εθνικού διαλόγου για την αντιμετώπιση των παραπάνω προβλημάτων. Σ’ αυτή την κατεύθυνση βρίσκεται και η απόφαση της Κυβέρνησης για συμμετοχή εκπροσώπων όλων των κοινοβουλευτικών δυνάμεων καθώς και εκπροσώπων των ίδιων των εργαζομένων στην επιτροπή αναθεώρησης του υπαλληλικού κώδικα.

2)       Οι ρυθμίσεις του νέου υπαλληλικού κώδικα πρέπει να εκφράζουν μια λογική ισορροπίας ανάμεσα στην ανάγκη θεραπείας του δημοσίου συμφέροντος και στην υποχρέωση παροχής εγγυήσεων της θέσης των δημοσίων υπαλλήλων.

3)       Στις διατάξεις του νέου δημοσιοϋπαλληλικού κώδικα’ πρέπει να κατοχυρώνεται τόσο η δίκαιη και ισότιμη αντιμετώπιση του ανθρώπινου δυναμικού όσο και η δυνατότητα ελεύθερης ανάπτυξης της ατομικής δημιουργικότητας και πρωτοβουλίας σύμφωνα με τις συνταγματικές επιταγές αναγνώρισης της ισότητας, της ελεύθερης ανάπτυξης της προσωπικότητας και της ανθρώπινης αξιοπρέπειας.

«Ευνοϊκοί όροι»

Κάτω από αυτό το πρίσμα κάθε δημόσιος υπάλληλος που συμβάλλει στην ικανοποίηση βασικών και παγίων, δηλαδή οργανικών αναγκών μιας δημόσιας υπηρεσίας, πρέπει να απολαμβάνει ισότητας ευκαιριών ανεξάρτητα από τη νομική μορφή της σχέσης του με τη δημόσια διοίκηση, έτσι ώστε να διασφαλίζονται ευνοϊκοί όροι εξέλιξης και απόδοσης του προσωπικού.

4) Η οργανική ενσωμάτωση των αρχών του νέου ενιαίου βαθμολογίου και μισθολογίου των δημοσίων υπαλλήλων στο πλαίσιο του νέου υπαλληλικού κώδικα κρίνεται απόλυτα αναγκαία στο βαθμό που καθιερώνει μια αντικειμενική και αξιοκρατική θεώρηση της εξέλιξης των δημοσίων υπαλλήλων. Με αυτό τον τρόπο:

α) διασφαλίζεται η ορθολογική αξιοποίηση των ικανοτήτων των μελών του προσωπικού της δημόσιας διοίκησης με αποκλειστικό γνώμονα τις πραγματικές δυνατότητες απόδοσης τους και τις ανάγκες της υπηρεσίας

β) κατοχυρώνεται η   αύξηση της αποτελεσματικότητας και της αποδοτικότητας της διοικητικής μηχανής χωρίς ανατροπή του status quo σε βάρος της κοινωνικής θέσης και των κοινωνικών αναγκών των δημοσίων υπαλλήλων ούτε οποιαδήποτε δυσμενή μεταβολή στο καθεστώς της δίκαιης και ισόρροπης διαμόρφωσης του εισοδήματος των δημοσίων υπαλλήλων.

5) Στο νομοθετικό πλαίσιο του νέου υπαλληλικού κώδικα πρέπει να ενταχθούν μέτρα που διευκολύνουν την ανάπτυξη πνεύματος δημιουργικότητας και πρωτοβουλίας των δημοσίων υπαλλήλων, όπως η εισαγωγή συστήματος κινήτρων και αντικινήτρων (bonus-malus), η μείωση του ιεραρχικού ελέγχου και της εξάρτησης, η δυνατότητα προβολής αντιρρήσεων κατά των παράνομων εντολών των ιεραρχικά προϊσταμένων, η συμμετοχή στην άσκηση της διακριτικής ευχέρειας που παρέχουν οι κανόνες δίκαιου στα διοικητικά όργανα για την καλύτερη εξυπηρέτηση του δημοσίου συμφέροντος και συνακόλουθα του   κοινωνικού συνόλου κ.ά.

Η κυριότερη προϋπόθεση για την ενίσχυση της δημιουργικότητας και πρωτοβουλίας του προσωπικού όμως είναι η αναγνώριση και κατοχύρωση των   συνταγματικών δικαιωμάτων και ελευθεριών των δημοσίων υπαλλήλων.

Πραγματικά η αντιπαράθεση υπαλλήλων και πολιτών και ο περιορισμός των συνταγματικών ελευθεριών και δικαιωμάτων του δημοσίου υπαλλήλου οδηγεί σε μια απαράδεκτη καταπίεση της προσωπικότητας των δημοσίων υπαλλήλων και, κατά λογική ακολουθία, σε μια πτώση του επιπέδου της αποδοτικότητάς τους. Στόχος του νέου Υπαλληλικού Κώδικα πρέπει να είναι η μείωση και – όσο αυτό είναι πρακτικά δυνατό – η εξάλειψη της διαφοροποίησης μεταξύ δημοσίου υπαλλήλου και πολίτη. Στη λογική του νέου νομικού καθεστώτος των δημοσίων υπαλλήλων πρέπει να ενσωματωθεί όχι η αντίληψη ότι πρόκειται για μια ειδική κατηγορία πολιτών αλλά η θεώρηση ότι είναι πολίτες που παρέχουν τις υπηρεσίες τους σε μια συγκεκριμένη και σημαντική περιοχή του κοινωνικού και πολιτικού συστήματος.

6) Η εισαγωγή συμμετοχικών διαδικασιών δεν πρέπει να περιορίζεται μόνο στη διαμόρφωση του νέου υπαλληλικού κώδικα με τη συνεργασία όλων των ενδιαφερομένων, δηλαδή εκπροσώπων των πολιτικών κομμάτων, του συνδικαλιστικού φορέα των δημοσίων υπαλλήλων και της δημόσιας διοίκησης, αλλά οφείλει να επεκτείνεσαι και στην εισαγωγή μηχανισμών που επιτρέπουν τη συμμετοχή του κοινωνικού συνόλου και όλου του εργαζόμενου λαού στα διάφορα επίπεδα της δημόσιας διοίκησης μέσα από το δημοκρατικό προγραμματισμό και διευρύνουν τις δυνατότητες πρόσβασης των ίδιων των εργαζομένων στη δημόσια διοίκηση στα κέντρα σχεδιασμού, λήψης και εκτέλεσης των αποφάσεων έτσι ώστε οι δημόσιοι υπάλληλοι να μην είναι απλά εκτελεστές αποφάσεων, αλλά συνυπεύθυνοι παράγοντες διαμόρφωσης εκλογών οι οποίες αφορούν τόσο την οργάνωση και λειτουργία της δημόσιας διοίκησης όσο και την πολιτική που υποχρεούται να υλοποιήσει.

7) Στο νέο υπαλληλικό κώδικα πρέπει να κατοχυρώνεται η δυνατότητα προγραμματισμού και ικανοποίησης των αναγκών της δημόσιας διοίκησης σε ανθρώπινο δυναμικό μέσα από αντικειμενικό, αξιοκρατικά και κοινωνικά δίκαιο σύστημα προσλήψεων σε όλο το δημόσιο τομέα.

Συμπερασματικά επιλέγεται ότι οποιαδήποτε αλλαγή, αναμόρφωση και αναθεώρηση του υπαλληλικού κώδικα δεν σημαίνει αναγκαστικά και πλήρη άρνηση του ισχύοντος νομικού καθεστώτος, απεμπόληση του παρελθόντος και αμφισβήτηση της σημασίας των μέχρι τώρα ρυθμίσεων. Τουναντίον το υπάρχον νομικό καθεστώς αποτελεί όχι μόνο πολύτιμη βάση εκκίνησης, αλλά σε πολλές περιπτώσεις και ασφαλή οδηγό των μελλοντικών νομοθετικών επιλογών. Κι αυτό γιατί συχνά στο πλαίσιο της νομικής πραγματικότητας οι εμπειρίες του παρελθόντος είναι χρήσιμη αφετηρία των επιλογών του μέλλοντος στο μέτρο που οι κοινωνικές διεργασίες συνιστούν το ασφαλέστερο κριτήριο αξιολόγησης της λειτουργίας των νομικών κανόνων» θεσμών και συστημάτων και έτσι οδηγούν είτε στην καταξίωση είτε στην απόρριψή τους.

ΓΙΑΝΝΗΣ Κ. ΜΑΝΤΖΟΥΡΑΝΗΣ
ΕΙΔΙΚΟΣ ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ ΠΡΩΘΥΠΟΥΡΓΟΥ ΓΙΑ ΘΕΜΑΤΑ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ